14 Mayıs 2023 Seçimleri Değerlendirmem 1

Sondan başa giderek söylemeliyim ki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın %50+1 oylu modelde yeniden seçilme olasılığı yüksek. Bunun nedenlerini kısaca sayısal verilerle özetleyeceğim.

Yüksek Seçim Kurulu, 14 Mayıs’ta yapılacak cumhurbaşkanı ve 28. dönem milletvekili seçiminde yurt içinde 190 bin 736 sandık kurulacağını açıkladı. Oy kullanabilecek kişi sayısı ise 60 milyon 904 bin 499 kişi. Böylelikle yurt içi ve yurt dışında ikâmet eden toplam 64 milyon 191 bin 285 seçmen bulunuyor.

2018 cumhurbaşkanı seçim sonuçlarına baktığımızda M. İnce + S. Demirtaş + M. Akşener + T. Karamollaoğlu’nun toplam oyu yaklaşık 23.500.000 kişi. R. T. Erdoğan’ın tek başına bu adaylardan yaklaşık 3 milyon oy daha fazla aldığı görülüyor. Yani yaklaşık 50 milyon geçerli oy.

2023 yılı beklenen geçerli oy sayısı, yurt içi-yurt dışı (katılım ve geçersizler düşüldüğünde) yaklaşık 57.000.000.

“%50 + 1 oy”lu varyasyona baktığımızda kazanacak aday için en az 28.500.000 oy gerekmekte. Dolayısıyla istatistiksel açıdan bakıldığında Kılıçdaroğlu’nun kazanması için Cumhur bloğu ve genç seçmenden bir önceki seçime göre min. 5 milyon oy alması gerekiyor ki bu da istatistiksel olarak düşük bir olasılık. Bunu konjonktürel olarak açıklayalım.

KONJONKTÜREL DURUMLAR

Peki, konjonktür ne diyor? Kılıçdaroğlu seçimi göğüsleyebilmek için gereken yaklaşık 5 milyon oyu alabilir mi?

• Türkiye’nin 20 yıldır yönetimi kuşkusuz merkez sağ diyebileceğimiz muhafazakâr, siyasal islam ya da milliyetçi tandansı ağırlığında. Milliyetçilik kavramı da İyi Parti ile metropollerde seküler, kırsallarda ise muhafazakâr milliyetçilik şeklinde bölünmüş durumda. Öncelikle şu seküler kavramını da bir ele almak lazım. Nedir bu sekülerizm?

Seküler milliyetçi, etnik milliyetçi kavramından uzak, vatandaş odaklı ulusçu bir ideolojiyi benimser.

Muhafazakâr milliyetçilik ise etnik kavramlara ağırlık veren sert, katı, aynı zamanda inançlı bir müslümandır.

Laiklik, din ve devlet işlerinin ayrılması; sekülerizm ise devletin insanların dini hayatına karışmaması demektir.

Kümelemeler

• İdeolojik yaklaşım muhakkak seçmenin oy verme eğiliminde önemli rol oynamakta. Siyasal islamcı, muhafazakâr milliyetçi bir seçmen kümesinin seküler, sosyal demokrat ya da yurttaşlık kavramlarını benimseyen gruplara evrilmesi oy geçişlerinde hesaplamalara dahil edilmeyecek kadardır.

Liberalizm ya da ekonomi önceliği muhakkak her seçimde seçmenin davranışını etkilemiştir. 2023 seçimlerinde de bu faktör göz önüne alınmalıdır.

DEVLET mi YURTTAŞ mı?

• Kümeler incelendiğinde seçmen, devlet-yurttaş ikilemi arasında gidip geliyor. Toplumsal yapılar, ideolojiler, mezhepler ya da metropol yaşamı ve yine Türkiye’nin 50’li yıllarından bu yana yaşayan halk referans alındığında Devlet tandansı, yurttaşlığa göre yüksek.

*Devlet: Bekâ konuşuyor. İHA – Siha ve yerli milli unsurlar.  Fetö – pkk – HDP – Kürdistan – Apo – Demirtaş rahatsızlığı.

*Yurttaş: Sosyal yaşam, liberalizm, hak ve özgürlükler, toplumsal barış.

Bu bağlamda bakıldığında Kılıçdaroğlu’nun seçimi birinci ya da ikinci turda kazanması, yani % 50 + 1 oyu sağlaması için siyasal islamcı muhafazakâr milliyetçi kümeden yani Cumhur bloğundan ve yeni katılan gençlerden ciddi sayıda bir oy alması gerekiyor.

GENÇ SEÇMEN

Bu seçimin belirleyicisi olacak bir küme. Yaklaşık 5 milyon genç seçmen. Ortalama % 90 katılımın olduğu siyasal iklimde, genç seçmene düşecek pay ne olacak? Tahminim bu kümeden % 60’larda bir katılım olacağı yönünde. Ancak ben yine de istatistiklere göre % 90 katılım oranı üzerinden hesaplama yapacağım, yani 4.5 milyon OY.

Ne ideoloji ne de devlet – yurttaş ikilemine sıkıştı bu seçmen… Ne politik ne de apolitik… Gelecek, gündelik yaşam, eğlence, teknoloji konuşuyorlar. Bu seçmeni en kalabalık nerede gördük derseniz TEKNOFESTlerde. Bu bakış açısı ile hareket ettiğimizde gençlerin tamamının Kılıçdaroğlu’na oy vereceğini söylemek pek doğru olamayacaktır.

VAKALAR

Yine Kılıçdaroğlu’na konsolide olacak oyların da muhafazakâr milliyetçi dediğimiz Akşener bloğunun tamamından gelmeme olasılığı yüksek.

Hüda Par faktörü de HDP’ye oy verecek olan kürt seçmenin tamamının da gelmeyeceği bir olasılık.

Milliyetçilik algısına sahip Türkiye’de, toplumun “HDP’nin siyasi ve politik tarzından fazlasıyla rahatsız” olduğunu söylersek de yanlış olmayacaktır. Buda Sinan Oğan faktörü doğuracaktır.

Akşener’in masadan kalkması ve Muharrem İnce’ye yapılan baskılar da bu vakaları güçlendiren diğer faktörlerdir. Yani 2018’de aldığı 22 milyon oyun da tamamı konsolide olamayacaktır. Bu vakalar Kılıçdaroğlu’nu zorlamaktadır.

Erdoğan’a oy veren kümeden kopuş olacaktır elbette. Ancak bu oran 1 birim ise diğer kümeden kopuş 1 birimden büyük olacaktır. Gelenler – gidenler – yer değiştirenler sonucunda Kılıçdaroğlu’nun 28.5 milyon oyu alabilmesi içinde güçlükler barındırmaktadır.

BALIKESİR’DE DURUM NEDİR?

Balıkesir seçimlerinin 12 yıllık projeksiyonuna baktığımızda:

AK Parti’nin 3 Genel Seçim Ortalaması: % 44.41

RT Erdoğan’ın Ortalaması: % 47.63

AK Parti’nin Yerel Seçim Ortalaması: % 42.76

Nüfus: 1.250.000 / 14.000 km2

12 yıl boyunca yaşanan siyasi olaylar dahil, Erdoğan ve AK Parti iyi bir ortalama yakalamıştır denilebilir.

Kırsal mahallelerde % 51 ortalamaya oynayan Ak parti ve Erdoğan, metropollere gelindiğinde % 41’e düşüyor.

Türkiye’de anketler birbirinden neden farklı geliyor onu söyleyeyim. Örneklemler o seçim çevresine göre ele alınmalıdır.

Mesela TÜİK verilerine göre Balıkesir’de emekli oranı % 22 ise 1000 denekli yapacağınız bir ankette % 22 artı-eksi 1-2 emekli bulmanız gerekir. Ya da siyasi görüş olarak 2018 seçimleri ile alakalı bir soru soruyorsanız Ak Parti oy oranı % 42’yi bulmalı seçeceğiniz deneklerin. O deneklere çapraz sorular sorarak ortalama yönelimleri tahmin edilebilir. Yaş kotası, ev hanımı, cinsiyet gibi önemli değişkenleri de yakalamak gerekir. Dolayısıyla profesyonel çalışmak gerekmektedir.

Balıkesir’de Ak Parti, 12 yıllık istatistiki verilerinin altında kalmadığı sürece 5 vekil potansiyeli ile seçime girecektir. MHP, Türkiye’nin seçim havasına bakıldığında en avantajlı parti konumundadır. Bekâ, devlet ve milli güvenlik politikaları milliyetçi seçmen kümesini konsolide eder.

Tüm siyasi partilerin kendi denklemlerinde SWOT analizleri vardır. Listeler, teşkilatlanma, birliktelik duygusu, lidere bağlılık gibi bir çok faktör parti tabanlarını konsolide edecek ya da etmeyecek hususlardır.

Toplam seçmenimiz 898.252.

* Doğu illerinden (depremzede vatandaşlarımız dahil) gelen seçmen: 79 bin civarı. 33 bini Balıkesir’de ilk defa oy kullanacak. 57 bini Körfez-Marmara bölgesinde seçmen. Yapılan anketlere göre tandans Devletçi. Deprem sonrası devletin sahipliğini % 95 görüyorlar. Yaklaşık % 9 oy.

* 18 – 24 yaş arası genç seçmen 88 bin. Bu seçmenin 58 bini ilk kez sandığa gidiyor. 88 bin seçmen içinde 42 bin kişi körfez-Marmara bölgesinde oy kullanacak. Yaklaşık %50.

* Güncel 110 bin seçmen de ikâmeti ile gelip Balıkesir seçmeni olmuş bir kümeyi oluşturmakta (ilk defa oy kullanacak seçmenler hariç). 110 bin kişi içerisinden, 30 bin kişi Balıkesir kütüğüne bağlı olan yaklaşık % 27’yi oluşturmakta. 73 bin kişi Körfez-Marmara bölgesinde oy kullanacak. Yaklaşalık oran % 65.

Balıkesir Cumhur bloğu 6 vekil potansiyeli ile sahaya çıkıyor. İsmail Ok, 2018’de İyi Parti ile seçime girmiş ve yaklaşık 125 bin oy almıştı. İyi Parti’nin Türkiye ortalaması 2018’de % 10 civarı idi. Balıkesir’de %15 aldı. Oylarının 1/3’ü CHP bloğundan, 2/3’ü ise Cumhur bloğu içerisinde.

Dolayısıyla Cumhur bloğunun İyi Parti’ye oy vermiş muhafazakâr milliyetçi kümeyi çekme olasılığı mevcut.

D’Hondt sistemi

Vekil sıralaması bilindiği üzere bir matematikle dağıtılmaktadır. Yukarıdaki sonuçlar 2018 yılına aittir. Geçerli oy beklentim 890 bin civarı. Diğer kısımda bekleyen yaklaşık 70 bin oy ise partilere bir şekilde dağılacak.

GİZLİ BARAJ

Türkiye barajı % 7 gibi görünse de bu ittifak sistemine dahil olan partiler için sıfıra iniyor. Örneğin; Yeniden Refah Partisi Türkiye’de % 4 aldığında dahi Balıkesir, seçim çevresinde yaklaşık 70 bin oy ile vekil çıkarabiliyor. Yani Balıkesir’de gizli baraj yaklaşık % 7.5 oranında.

Memleket partisi herhangi bir ittifakta olmadığı için Türkiye genelinde % 7’yi geçmek zorunda.

Sonuçları alt alta üst üste koyduğumuzda Türkiye’de RTE’nin % 50 – 51 arası bir oranla seçimi kazanacağını, şahsımca düşük bir ihtimal de olsa kıl payı bir oranla 2.tur ihtimalinin olacağını düşünüyorum. Balıkesir’de ortalama %45-47 civarında bir oy alacağını düşünüyorum.

İlker ŞAHİN